Op deze pagina treft u een uitgebreid onderzoek naar de herkomst van de Feyenoord shirts en de achtergronden van het Rood & Wit van Feyenoord. Een leuke zoektocht die helaas tot dusverre zonder concreet resultaat is gebleven. Maar wij zoeken door! Het onderstaande verhaal beschrijft de geschiedenis van Feyenoord én het Feyenoord shirt aan de hand van wat we zeker weten, wat we zeker niet weten en wat we denken te kunnen gokken…
De start van de zoektocht
In 2004 interviewde het wereldwijd gerespecteerde voetbalmagazine Revista een beroemde Braziliaanse designer: Moshe. Op zichzelf natuurlijk totaal onbelangrijk, ware het niet dat het interview ging over de mooiste voetbal-trikots aller tijden. In zijn all-time top 11 noemde hij het shirt van het nationale elftal van Kroatie en de clubs Junior (Colombia), Blackburn Rovers, AEK Athene, Sporting Lissabon, Boavista, Galatasaray, Parma, Athletic de Bilbao, Milan… en je voelt hem al aankomen: ons eigen Rotterdamse Feyenoord!
Het clubcostuum moest bestaan uit een rood shirt met blauwe mouwen en een witte broek, daar men met den naam ook met de kleuren nationaal wilde zijn.
Jubileumboek 25 jarig bestaan, 1908 – 1933
Niet slecht voor een club die, laten we eerlijk zijn, in het buitenland toch een beetje in de vergetelheid is geraakt door de sportieve prestaties (of eigenlijk het ontbreken daarvan). Hoe dan ook, al dat rood/wit deed mij afvragen: waarom speelt Feyenoord in het rood/wit? Voetbalshirts zijn net als de voetbalsport over komen waaien uit Engeland. Legio clubs in de hele wereld hebben kleuren geadopteerd van Engelse clubs. Feyenoord speelde bijvoorbeeld bij de oprichting in 1908 de eerste jaren in het Claret & Blue van o.a. West Ham United en Aston Villa onder de naam: Wilhelmina. Vanwege een fusie wijzigde de clubnaam naar Celeritas en ging men een tijdje in het Geel/Zwart gestreept. Waar die kleuren vandaan kwamen is ons totaal onbekend. Oude boeken maken ons vooralsnog niet veel wijzer. Echt origineel was het in elk geval allemaal niet… Voetbalshirts, moet u weten, zijn afgeleid van de oude Engelse ‘heraldiek’. Heraldiek is een eeuwenoud gebruik waarbij stammen/families zich onderscheiden van elkaar door het voeren van eigen kleuren(combinaties) in combinatie met een symbool, meestal een dier, mythisch wezen of een plant.
Dat doet en deed ons Feyenoord allemaal niet. De club van de eenvoudige mensen, club van het volk is “gewoon rood/wit”. De kleuren rood/wit hebben in de heraldiek trouwens wel een bijzondere betekenis: Rood (Gules is de heraldische term, red.) staat voor robijnen óf het hemelse lichaam Mars, en laat Mars nou net één van de voorgestelde namen zijn toen de leden van Celeritas in 1912 een nieuwe naam moesten kiezen. De kleur wit/zilver (Argent is de heraldische term, red.) staat voor juwelen/parels of de maan. ‘Parels van Mars’. We weten dat er tenminste twee leden waren volgens de vergaderverslagen van toen die stemden op de naam Mars (tegenover 21 voor Feijenoord). Wellicht waren die twee de leden met een naaimachine thuis?
Voor zover we nu na konden gaan staat er nergens iets in de boeken over de herkomst van onze huidige kleuren-combinatie. Een logische verklaring zou zijn de naamswijziging, maar waar de naam wijzigde in 1912 naar R.V.V. Feijenoord, deden de clubkleuren dat niet. De naam Feyenoord vinden we voor het eerst terug in de boeken van de Nationale Voetbalbond. “Feyenoord te Rotterdam, Speelterrein: Afrikaanderplein, Kleedlokaal: Joubertstraat 65”. Clubkleuren staan er niet bij vermeld. Als we Feyenoord’s boeken en foto-archief erop naslaan dan zien we dat in het seizoen 1912-’13 en tenminste de rest van 1913 ‘gewoon’ in de geel-zwarte strepen van Celeritas werd gespeeld. Dit kunnen we misschien wel verklaren: In die periode moesten voetballers zelf hun shirt (laten) maken. Aangezien twee seizoenen eerder op geel/zwart was overgestapt, waren de moeders van de eerste Feyenoorders waarschijnlijk niet zo content met wederom een nieuwe wijziging in clubnaam en clubkleuren. Saillant detail: Een clublogo ontbrak in 1908 ook! Het eerste logo dat we tegenkomen is op een kampioensvlag van 1921 (afdelingskampioen). En heeft, behalve dat het rond is en letters bevat, weinig weg van het huidige Feyenoord-logo dat al sinds de jaren 50 vrijwel identiek is gebleven.
Wat zeker weten niet klopt!
Naar aanleiding van het eerste deel van onze zoektocht hebben we echt onwijs veel respons gekregen vanuit alle hoeken. Waarvoor veel dank! Een groot aantal theorieën en verhalen kregen we binnen. Een beknopt overzicht van de leukste theorieën uit de reacties op het eerste artikel waar we (even) naar gekeken hebben:
1. Bolton Wanderers: Een huidig journalist/blogger voor Sportgeschiedenis.nl, Jurry van Vooren, is in 1996 gepromoveerd op zijn club ‘Feyenoord’. Deze scriptie staat online en hierin is de navolgende passage geschreven; “De clubkleuren werden ook meteen veranderd: vanaf dat moment betrad Feyenoord in de bekende rood-witte shirts met zwarte broek de vele voetbalarena’s. Het shirt was oorspronkelijk afkomstig van de Engelse Bolton Wanderers.”
Er ontbreekt bij deze essentiële zinsnede helaas een bronvermelding. Het is de originele bron voor veel andere vermeldingen op internet. Omdat we er vanuit gaan dat een doctorandus zijn scriptie niet bij elkaar fantaseert, hadden wij deze theorie gebombardeerd tot ‘speerpunt’. Hier komen we dus uitgebreid op terug!
2. “Tijdens de rondleiding door De Kuip vertelde de gids dat het rood wit is, omdat de dames die de shirts moesten maken dit voor twee clubs moesten doen. Ze hadden voor zowel rood als wit te weinig om shirts te maken voor twee clubs. Dus hebben ze het samengevoegd tot wat vandaag de dag nog altijd het rode shirt van Feyenoord is.”
Een mooie theorie, maar dan zou er dus nog een club moeten zijn in de regio die in Wit/Rood speelt. We hebben deze theorie vluchtig gecontroleerd, maar bij de club is hierover niets bekend.
3. Een andere mooie theorie is het verhaal over de socialistische revolutie(s) van 1917 in Rusland. Het kamp Rood (socialisten) tegen het kamp Wit (tsaar aanhangers). Zou ons shirt daarvan een afgeleide zijn? Het clublied is tenslotte ook van communistische aard, kameraden!
Hoewel Nederland begin 1900 communisme zeker een opkomende politieke stroming was is er geen aanleiding te vinden in de boeken dat de Feyenoorders van toen ‘politieke beesten’ waren. U moet namelijk weten dat de eerste Feyenoorders allen bewoners waren van Rotterdam-Zuid. Op Zuid woonden arbeiders die van de eilanden (Hoekse Waard, Flakkee + Zeeland) en Noord-Brabant kwamen. Dit is ook terug te vinden in de straatnamen op Zuid die, niet toevallig, bijzonder veel gelijkenis vertonen met plaatsnamen op de eilanden. Daarnaast trekken omgekeerd elke 14 dagen nog altijd super veel supporters uit Brabant en Zeeland naar De Kuip toe. Kortom: De kans dat de bewoners op Zuid beheerst werden door een politieke ideologie uit de verre Sovjet Unie is klein. Lees: Wat de boer niet kent… dat vreet hij niet…
Een stapje terug
Voor we onze speerpunt-theorie gaan doornemen willen we een klein stapje terug doen: Hoewel de reden voor het Wilhelmina-shirt bekend werd gemaakt in ons vorige bericht, wisten we van de Geel/Zwarte strepen van Celeritas dan weer niks terug te vinden (moet gezegd: ook niet naar gezocht). De archivaris van Sportclub Feyenoord, ‘ome’ Henk van der Stoep, wist hier wel degelijk licht op te schijnen: Volgens de overlevering in de clubdocumentatie uit die tijd was de keuze voor Geel/Zwart eenvoudig: “Dat was in die periode de mode…” Hoe simpel kan het zijn? Een prachtige oneliner anekdote! En wij Feyenoorders altijd maar dat Ajax wegzetten als modebewuste mooiboys…
The Bolton Wanderers Hoax
Laten we voorop stellen dat wij geen contact hebben gehad met Jurryt van Vooren over zijn scriptie. Jurryt heeft tenslotte een overzicht gedestilleerd uit het archief van Feyenoord en dus gingen we direct naar de bron! Voor het zover was leverde de stelling dat het Feyenoord-shirt van Bolton af komt een levendige discussie op. Hoewel Bolton Wanderers een oude club in Engeland is, waren de prestaties in die tijd niet echt je-van-het. In de periode dat Feyenoord, Feyenoord werd speelde Bolton zelfs tweede divisie. Daarnaast hadden ze in de jaren ervoor slechts twee maal een FA Cup finale gespeeld… en allebei de keren verloren. Niet echt een club om ‘trots’ op te zijn dus… en al helemaal niet om je aan te spiegelen. Toch?
Bij het archief Sportclub Feyenoord mochten we bij wijze van hoge uitzondering onderstaande documenten inzien die de connectie met Bolton Wanderers verklaren. Maar een beetje valse geschiedenis-beschrijving is het wel:
Bovenstaande officiële correspondentie uit 1996 van Feyenoord laat ons zien dat clublegende Fred Blankemeijer met eenzelfde zoektocht als ons bezig was in dat jaar. Hij suggereert dezelfde theorie als ons voor wat betreft het kopiëren van een Engelse club. Of wellicht kunnen we zelfs stellen dat de man die leefde voor Feyenoord ooit heeft opgevangen dat dit letterlijk zo is. In zijn brief is hij namelijk bijzonder stellig: “Example for this change was a well-known British club that had the same colours”. Hij vraagt aan The Football Association of ze kunnen achterhalen welke Britse voetbalclub rond die periode ook in Rood/Wit speelde. Reactie komt via de afdeling Public Affairs (een soort klantenservice), die zegt dat ‘Arsenal, Nottingham Forrest, Stoke en misschien nog wel een paar clubs in Rood/Wit speelden’. Bolton Wanderers had echter een 100% match volgens deze man. Bolton bevestigd vervolgens naar Feyenoord dat ze ook in Rood/Wit hebben gespeeld. Vanaf dit moment is ‘het’ geschiedenis geworden. Maar of deze conclusie juist is…
Waar liggen dan de twijfels? De beste man van de Football Association die de vraag beantwoordt zegt het eigenlijk natuurlijk zelf al: Veel clubs speelde erin! Hij suggereert vervolgens een exacte match te hebben. Wij kiezen er echter voor om niet zomaar de suggestie van een vreemdeling aan te nemen. Dus onderzochten we zelf via het wereld wijde web welke clubs er voor 1913 allemaal in Rood/Wit speelde. Het geluk wil dat iemand, dit al voor ons had gedaan! Een lijst:
- Bolton Wanderers (1890 – 1891)
- Doncaster Rovers (1895 – 1897)
- Kidderminister Harriers (1886 – 1900, 1920, 1950, 1986 – 1999, 2008 – 2010)
- Manchester United (1887 – 1893)
- Southampton (1894 – 1897)
- Sunderland (1884 – 1887)
Niet zomaar een paar clubs dus! Wat volgt voor ons is een stukje voetballogica waar zelfs Johan Cruijf geen speld tussen zou kunnen krijgen: De Feyenoorders van 1912 waren echte voetbaljongens. Al jaren geldt in de voetballerij de term: “Als je wint heb je vrienden”. Dat zal begin 1900 niet anders zijn geweest. Clubs die winnen krijgen aandacht. Als we dan de eerder genoemde lijsten ‘kampioenen’ erbij halen zien we dat Aston Villa (waar de kleuren van Wilhelmina niet geheel toevallig vandaan kwamen) samen met Manchester United én Sunderland een dominante factor waren in het Engelse voetbal. Toeval of niet? In het seizoen 1912 – 1913 werd Sunderland kampioen van Engeland… Een competitie die in de Nederlandse kranten toen al enorm veel aandacht kreeg in tekst en beeld!
Onze nieuwe speerpunt-theorie is dan ook de volgende: De eerste Feyenoorders hebben uit het nieuws vernomen dat Sunderland kampioen van Engeland is geworden/ging worden en men heeft hierop de clubkleuren gebaseerd. Dit in combinatie met een oudere foto, begeleidende tekst of de toen al populaire voetbalplaatjes (in kleur!!!!) die verstrekt werden bij pakjes sigaretten maken het af. Voeg daar nog eens aan toe dat zowel Sunderland als Rotterdam een haven-connectie met elkaar hebben, en dat er supporters van Sunderland zo lang als De Kuip er staat al wedstrijden van Feyenoord bezoeken. Het is wellicht wat suggestief en zeker een gokje, maar het is in onze ogen allemaal een stuk plausibeler dan de suggestie van afdeling Public Affairs (die trouwens met Arsenal én Stoke twee clubs opnoemde die nooit in Rood/Wit hebben gespeeld).
Laten we eerlijk zijn, de kans dat het onbekende Bolton Wanderers de bron van het Rood/Wit was is in dit licht bezien zo goed als nihil. Kan het dan zijn dat Rood/Wit simpelweg de mode was van 1912? Is het United? Of is het juist Sunderland die ons op het Rood/Wit bracht? Of, of, of… heeft het nattevingerwerk van de FA medewerker en de nalatigheid van Jurryt van Vooren om echt onderzoek te doen ons voor altijd toch aan Bolton Wanderers verbonden?
100% zeker gaan we het nooit weten, want het officiële cluborgaan in de periode 1912-13 rept met geen enkel woord over de kleuren wijziging… en alle Feyenoorders die deze opmerkelijke switch bewust hebben meegemaakt zijn helaas niet meer onder ons. We blijven onverminderd onze zoektocht doorzetten, en mochten we de herkomst achterhalen gaan we deze op zeker met jullie delen!! Tot zoverre…
Wise Men say,
only fools rush in!
But I can’t help,
falling in love with you!!!
Hier stopt wellicht onze zoektocht, maar we hebben dus nog altijd niet echt resultaat geboekt. Als u als lezer denkt: Wat een onzin mijn opa vertelde heel wat anders! Dan vinden wij dat natuurlijk érg leuk om te horen. Dus heeft u mooie documenten, wilde theorieën of simpelweg gewoon wat te ondermijnen in dit verhaal. Schroom niet en neem contact met ons op via: info@feyenoordshirts.nl.